Samolot: Suchoj Su-22M4 '3005'

ZSRR
samolot myśliwsko-bombowy

Su-22M-4 jest samolotem myśliwsko-bombowym o zmiennej geometrii skrzydła. Był to wariant eksportowy rosyjskiego samolotu Su-17M-4. Jest to ostatnia wersja tego samolotu, którego historia sięga do drugiej połowy lat 60-tych. Wtedy też zaczęto pracować w zespole kostrukcyjnym Suchoja nad ulepszeniem dzięki daleko idącej modernizacji i poprawieniem właściwości pilotażowych oraz bojowych produkowanego i używanego już od początku lat 60-tych samolotu myśliwsko-bombowego Su-7. Jedyną drogą, prowadzącą wtedy do tego celu, było zastosowanie zmiennej geometrii skrzydeł. Aby uniknąć wynikającej z tego komplikacji technicznej i aby zachować jak najwięcej z dotychczasowo produkowanego samolotu zdecydowano się na tzw. częściową zmienną geometrię płata. Polegała ona na zachowaniu centropłata o stałym skosie i ruchomych końcówek skrzydeł z nową mechanizacją, przydatnych do skrócenia startu, lądowania i poprawienia właściwości manewrowych. Prototyp nowego samolotu nazwanego S-22I oblatano w 1966 roku. Po dokonaniu kolejnych zmian samolot skierowano do produkcji. Dalsza historia samolotu rozwija się zgodnie z postępem technicznym w uzbrojeniu i zmianach dokonujących się na polu walki. Powstało szereg wersji bojowych i szkolno-bojowych (dwumiejscowych) tego samolotu. Samolot był wprowadzony na uzbrojenie radzieckiego lotnictwa pod nazwą Su-17. Kolejne warianty nosiły to oznaczenie uzupełnione literami M, R, M2. Do uzbrojenia samolotu obok klasycznych i jądrowych bomb oraz rakiet niekierowanych, trafiły również kierowane rakiety do zwalczania celów na ziemi. Nowym wyposażeniem samolotu był dalmierz laserowy oraz znacznie ulepszone urządzenia radionawigacyjne. Bardzo szybko samolot pod nazwą Su-20 stał się przedmiotem eksportu.
W 1974 roku rozpoczęto prace nad radykalnym przekonstruowaniem kadłuba samolotu, którego celem tego było poprawienie widoczności z kabiny pilota i pomieszczenie rozbudowanych urządzeń elektronicznych. Pozostawiono bez zmiany skrzydło o częściowo zmiennej geometrii. Pod nazwą Su-17M3 wprowadzony został na uzbrojeni radzieckiego lotnictwa. Bardzo szybko trafił też do zagranicznych odbiorców pod nazwą Su-22M3.
Pod koniec lat 70-tych pojawił się ostatni wariant tego samolotu. Kolejne zmiany w konstrukcji wymusiło nowe wyposażenie radionawigacyjne (powiązane z pokładowym komputerem) i idący za tym wzrost masy samolotu. Po zakończeniu prób w 1978 roku samolot skierowano do produkcji pod nazwą Su-17M4 a jego wariant eksportowy Su-22M4.
Odbiorcom zagranicznym pozostawiono możliwość wyboru typu silnika AL-21F-3 lub R-29BS-300. Samolot był produkowany do początku lat 90-tych.
W celu ułatwienia przeszkolenia na Su-17 opracowano kolejno jego dwie wersje dwumiejscowe szkolno-bojowe: Su-17UM oparty na jednomiejscowym Su-17M2 oblatany i skierowany do produkcji w 1975 roku. W 1978 roku pojawia się kolejna wersja szkolno-bojowa z ulepszonym wyposażeniem radiotechnicznym pod nazwą Su-17UM3.
Pod jego standard zmodernizowane zostały wcześniejsze Su-17UM. W 1979 roku pojawił się jej wariant eksportowy Su-22UM z silnikiem R-29. W 1983 roku zostały zdjęte ograniczenia na eksport silnikaAL-21 i pojawił się dzięki temu kolejny i ostatni jednocześnie wariant dwumiejscowy przeznaczony na eksport pod nazwą Su-22UM3 produkowany do 1985 roku.
Samoloty Su-22 różnych wersji były na uzbrojeniu Afganistanu, Algierii, Angoli, Bułgarii, Czechosłowacji (a po rozpadzie tego państwa Czech i Słowacji), Irak, Jemen, Libia Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD), Peru, Syria, Węgry, Wietnam.
Do Polski (będącej wtedy jednym z państw Układu Warszawskiego) pierwsze samoloty Su-22M4 zostały dostarczone w drugiej połowie 1984 roku. Dostawy zakończono w 1988 roku. W sumie było to 90 samolotów bojowych jednomiejscowych. Weszły stopniowo na uzbrojenie 3 pułków lotnictwa myśliwsko-bombowego i bombowo-rozpoznawczego (dwie eskadry). Razem z samolotami jednomiejscowymi dotarło stopniowo 20 dwumiejscowych szkolno-bojowych Su-22UM3.
Ostateczne wycofanie z uzbrojenia samolotu Su-22 wersji bojowej i szkolno-bojowej w polskim lotnictwie nastąpi w 2012 roku.

Powrót